«صمد بهرنگی» داستان نویس، مترجم، محقق فولکلور آذربایجانی، منتقد اجتماعی و آموزگار در جوانی تحصیل در رشته‌ی زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه تبریز را آغاز کرد و از همان زمان به شعر و ادبیات علاقه‌ی فراوانی داشت.
او از همان دوران تدریس در مدارس را آغاز کرد و تا پایان عمرش آموزگار دغدغه‌مندی بود. او بر زبان‌های آذری و ترکی آذربایجانی تسلط داشت و اشعار بزرگانی همچون «مهدی اخوان ثالث»، «فروغ فرخزاد»، «احمد شاملو» و «نیما یوشیج» را ترجمه می‌کرد. او بسیار برای آموزش کودکان ارزش قائل بود و فرهنگ از جمله دغدغه‌های اصلیش بود. او در روستا‌ها مختلف از جمله آذرشهر، ممقان، قاضی‌جهان، گوگان، و آخی‌جهان در استان آذربایجان شرقی تدریس می‌کرد و با دوستانش در روزنامه‌ی فکاهی دیواریی به نام «خنده» طنزنویسی را دنبال می‌کردند. «صمد بهرنگی» اولین اثرش به نام «عادت» را در سال 1339 منتشر کرد و پس از آن داستان «تلخون» را نوشت. او این داستان را با الهام از یک افسانه‌ی محلی آذربایجانی به زبان آذری نوشت و آن را با نام مستعار «ص قارانقوش» در کتاب هفته منتشر کرد؛ متن فارسی این داستان سال 1340 منتشر شد. «بهرنگی» سال 1342 «الفبای آذری» را نوشت که به‌واسطه‌ی «جلال آل احمد» به انجمن پیکار با بی‌سوادی معرفی شد.
این نویسنده علاوه بر نوشتن داستان، مقالات متعددی نیز می‌نوشت که در روزنامه‌ی «مهد آزادی» منتشر می‌شد. او این آثارش را بانام‌های مستعار «داریوش نواب مرغی»، «چنگیز مرآتی»، «بابک»، «افشین پرویزی» و «باتمیش» به چاپ می‌رساند. مهمترین اثر و به عبارتی تاثیر گذارترین اثری که از صمد بهرنگی به جا مانده است، کتاب ارزشمند ماهی سیاه کوچولو است که تا مدت ها نقش بیانیه غیر رسمی سازمان چریک های فدایی خلق ایران را ایفا کرد.
صمد بهرنگی را به نـوعی مـی‌توان «هانس کـریستین آنـدرسن» ایـران نامید زیرا بـا در نظر گرفتن برخی ویژگی‌های آثارش، باید او را بنیان‌گذار ادبیات داستانی کودک و نوجوان به معنای امروزی دانـست.
